Ik zit op de bank als ik de sleutel in het slot hoor. Snel pak ik een tijdschrift en doe alsof ik geconcentreerd zit te lezen als mijn man binnen komt. Hij is naar zijn lover geweest. De ene keer kan ik er beter tegen dan de ander keer. Dit is zo’n andere keer.

‘En,’ vraag ik zogenaamd belangstellend, ‘hoe heb je het gehad?’

Aan zijn gezicht zie ik dat het goed was, hij lacht en loopt naar me toe om me een kus te geven die ik gelaten in ontvangst neem. ‘Het was fijn’ zegt hij, maar ik heb me alweer in mijn tijdschrift verdiept. Zogenaamd.

Dit is mijn subtiele wraak. Mij valt niets te verwijten, tóch heb ik hem binnen één minuut een rotgevoel bezorgd. Wraak!

Denk je dat dit soort wraakacties alleen voor stellen met een open relatie zijn weggelegd? Dan heb je het mis.

‘Heb je de hele dag nog niets te eten gehad?’
‘Nee, ik voel me helemaal niet lekker.’ Wie dit op de juiste toon uitspreekt, legt veel meer in deze zin dan de woorden zeggen. Tussen de regels door maak je het verwijt dat de ander niet de moeite heeft genomen even een kopje thee en een beschuitje te brengen terwijl hij/zij wist dat je ziek in bed lag. Doe er nog een zwak kuchje bovenop, zeg dat je het koud hebt ondanks de dikke trui en dekens en het schuldgevoel is aangeboord. Wraak!

Mensen met een open relatie begeven zich op een lastig snijvlak van gunnen en misgunnen, vertrouwen en wantrouwen, liefdevol of wraaklustig zijn.

Wraak uit zich dan ook vaak in subtiele acties. Je partner mee uit eten nemen naar het restaurant waar je het met je lover óók zo leuk hebt gehad. Wraak!

Ruzie maken op de dag dat je partner naar zijn of haar lover gaat. Wraak!

Ruzie maken op de dag dat je partner terugkomt van zijn of haar lover. Wraak!

Op wraak heerst een taboe in onze maatschappij. Het is moreel onaanvaardbaar en je komt er niet snel openlijk voor uit. Je kunt de excessen lezen in de krant en over de obsessieve kant worden films gemaakt. Dan spreken we er schande van. Zoiets zouden wij nooit doen.

Wraak is ook niet erg mooi. Het is een opzettelijke poging om anderen te beschadigen of pijn te doen en minder mens te maken met als doel jezelf tevreden te stellen. Het vergiftigt de ziel. Het is slecht. Maar wraak kent wel andere vormen dan de extreme vorm die het zo’n taboe heeft bezorgd.

Het verlangen naar wraak is soms reëel. De ervaring leert dat wraakgevoelens vroeger of later toch naar buiten komen. Het taboe op wraak kan echter ongezonde vormen aannemen.

In een meer alledaagse toepassing (niet obsessief of excessief) kan wraak zelfs een zinvolle emotie zijn. Bekijk het eens op deze manier:

• Als wraak een vergeldingsmiddel is kan daarmee de verstoorde balans tussen ‘dader’ en ‘slachtoffer’ worden hersteld (don’t get mad, get even).
• Wraak houdt je overeind en biedt je, als slachtoffer, eigenwaarde. Je kan jezelf bewijzen.
• Door wraak te nemen laat je zien, dat je onrecht is aangedaan. Dat kan de ander stimuleren om zijn of haar verantwoordelijkheid te nemen. Deze emoties zijn actief, ze houden uitwisseling open. De woede van de wreker kan worden verzacht door verontschuldigingen en restitutie. In dit opzicht heeft wraak  -en de daarmee gepaard gaande boosheid-  een morele betekenis: de claims moeten door de ander worden herkend.

Wraak nemen is óók een vorm van communiceren.

Hoewel er natuurlijk positievere manieren zijn om in contact te gaan, kan wraak ook een uitnodiging zijn tot dieper contact.

Het nemen van wraak is een alarmsignaal voor de ander, die daardoor herkent dat er iets niet goed is gegaan. Een middel om te vragen om wezenlijk contact en erkenning. En dit is iets dat je zeker in het begin van een open relatie veelvuldig zal meemaken. De kunst is om de wraak te herkennen (ook bij jezelf!) en te gebruiken als een mooie uitvalsbasis om vanuit dit gedrag een gesprek aan te gaan over wat er aan de hand is.

Zijn de gemoederen te hoog opgelopen, dan is een gesprek nog te hoog gegrepen. Dan moet er wellicht eerst ruzie worden gemaakt.

Ruzie als tussenstap

In de voorgaande blogs heb ik al geschreven over patronen en kwetsbaarheid, waarmee het mogelijk is om de boosheid en de verontwaardiging om te buigen, zodat de onderliggende gevoelens zoals schaamte, jaloezie, spijt en verdriet zichtbaar worden. Emoties waaruit herkenning en begrip kunnen ontstaan. In de positieve spiraal die hieruit ontstaat, zullen de gevoelens van boosheid ook verminderen. Zo wordt ruzie een tussenstap naar het uiteindelijke doel: begrip en aandacht voor elkaar.

Wraakgevoelens zijn niet fijn en door het taboe dat erop heerst durf je er misschien geen uiting aan te geven. Toch hoef je in je relatie geen heilige te zijn: wees vooral mens en spreek je uit! Het hoort erbij.

Soms wil een mens gewoon ‘kapotmaken’, zoals Dostojevski al schreef. Maar daarna kan het helen beginnen. Je kunt weer goedmaken en vergeven. Door beide partijen.

Ben jij monogaam en denk je nog steeds dat wraak iets is dat alleen in open relaties voorkomt? Let dan eens op wanneer jij (onschuldige) gevoelens van wraak hebt en hoe je deze (vaak heel subtiel) uit. Als je wraak leert herkennen, kun je er iets positiefs en constructiefs mee doen.

Heb jij weleens wraak genomen? Hoe dan? Of heeft iemand weleens wraak genomen bij jou? Hoe voelde dat? Als het vereffenen van de rekening, of juist als kapotmaken? Ben erg benieuwd naar jullie reactie. En.. een reactie op de op de site, levert je een gratis consult op.

Rhea Darens
Relatietherapeut