Hemelvaart, heerlijk weer en vrije dagen. De kinderen zijn eropuit. Dat wil ik ook!
‘Ga je mee fietsen?’, vraag ik mijn man. ‘Lekker over Katendrecht en lunchen op het Stoom Schip SS Rotterdam?’
Hij schudt stellig zijn hoofd.
‘Ik heb het echt veel te druk!’ Hij begint meteen een hele waslijst op te dreunen van zaken die geen uitstel dulden. Ik onderdruk mijn teleurstelling, maar niet goed genoeg want hij heeft het gezien.

‘Weet je wat? Zullen we vanavond ergens een hapje gaan eten? Ik kan niet lang, maar eten moet ik tóch.’ Hij doet zijn best. ‘En straks kunnen we wel even samen in de tuin lunchen.’

Hij doet écht zijn best. De kleine heks in mij lispelt nog dat hij het altijd druk heeft en nooit echt tijd voor mij heeft. Maar ik negeer haar, bel een vriendin en wij gaan lekker wandelen.

Tijdens de lunch is mijn man er niet bij met zijn gedachten.
‘Is er iets?’, vraag ik ongerust. Als hij echt deadlines heeft, kunnen we ook best een andere keer uit eten gaan. Wat maakt dat nou ook uit.
‘Nou,’ zegt hij terwijl hij langzaam een hap van zijn broodje neemt. ‘S. appte net, of ik vanmiddag nog even met haar mee ga sporten.’ Hij heeft niet door dat ik me bijna verslik.
‘Eigenlijk heb ik daar helemaal geen tijd voor, maar aan de andere kant: sporten is natuurlijk wel goed voor me.’ Er volgt een stilte. Sommige stiltes zeggen meer dan duizend woorden en dit is er zo een. Helaas, hoort bij deze stiltes ook vaak een orkaan. Die is niet altijd even goed te beheersen.
‘Je hebt geen tijd voor mij, maar je hebt wel ineens tijd voor haar?’ Mijn stem klinkt nog redelijk beheerst en ik hou mijn woede in. Maar ik voel hoe die aanzwelt als een orkaan.

Mijn man zegt niets.
‘Als jullie gaan sporten, duurt dat minstens 2 uur, dan moet je natuurlijk nog napraten. Dan ben je zó 3 uur kwijt. Dat zijn 3 uren die je je niet kunt veroorloven. Dan kom je gestrest thuis, je deadline is niet opgeschoven, en dan zal je zien dat je er als een berg tegenop ziet om met mij uit eten te gaan. Dan ga je alleen maar omdat je het mij beloofd hebt!’ Mijn stem wordt al luider.
‘Dan ben ik zo’n verplichting waar je niet onderuit kan!’, schreeuw ik nu.

De orkaan is bijna op volle sterkte.
Mijn man is niet onder de indruk. ‘Nou, zij voelt zich anders altijd de tweede plaats.’
‘Stond ik maar een keer op de tweede plaats!’ gil ik. ‘Want die eerste plaats van jou stelt ook niks voor.’

Vanaf dit punt kan het heel makkelijk verder escaleren. Zeker als bepaalde patronen zo structureel zijn, dat de pijnpunten steeds dieper ingesleten worden. Binnen de kortste keren is de één de lul, de ander de heks, voeg daar een sausje van incidenten uit het verleden aan toe, vind bevestiging bij je omgeving, en er is binnen de kortste keren een situatie die muur- en muurvast zit. Herkenbaar?

Drie fases van escalaties in conflicten

In escalaties zijn er drie fases te onderscheiden, volgens Glasl (1980,1981). Hij heeft dit model bedacht voor organisaties, maar ik een relatie is net een kleine organisatie op zich is:

1. De polarisatie (verharding)
2. De confrontatie (vuil spel)
3. Destructie

De polarisatie:

Je herkent dit aan de verscherping.

• Standpunten worden stelliger
• Men kan het alleen uit z’n eigen gezichtspunt bekijken, er is geen/minder begrip voor de ander
• De kwestie wordt een prestige zaak
• Het gedrag wordt extremer, beide partijen roepen elkaars irritatie op
• Partners kunnen zich ook superieur voelen ten op zichte van elkaar
• Maar: elke partner is nog wel bereid te zoeken naar een oplossing die voor hen allebei gunstig is

De confrontatie:

• In deze fase is elke partner alleen maar bezig met het eigen voordeel
• Standpunten zijn onwrikbaar en zwart-wit
• Er worden allemaal voorbeelden uit het verleden bijgehaald
• Er wordt gedreigd met sancties
• De andere partner wordt genegeerd of zwart gemaakt
• En vaak wordt er steun van buiten gezocht. Denk aan familie, vrienden, kinderen, maar ook aan sociale media: Facebook en Twitter
• De andere partner is de vijand

Destructie:

• Het gaat allang niet meer om de geschilpunten
• Het gaat er alleen maar om, om de andere partner pijn te doen. Schade toe te brengen. Alle middelen zijn geoorloofd: laster, soms geweld. Soms zelfs ten koste van zichzelf. Of nog erger: van de kinderen. Zolang het ook maar ten koste van de ander gaat
• De partners zijn op een punt aanbeland waarin ze elkaar zijn gaan haten

Is het verloop van dit escalatieproces onontkoombaar?

Nee. Je kunt dit proces doorbreken.

1. Heb je een conflict, onderzoek dan in welke fase je zit. Wees je ook bewust van de psychologische factoren die erbij kunnen komen kijken:

• Het geschilpunt wordt groter gemaakt dan het is
• Er worden geen vragen meer gesteld aan de ander, of geluisterd
• Anderen worden erbij betrokken, waardoor de escalatie zich nog verder verhardt
• Gevoelens van agressie en wantrouwen worden geprojecteerd op de ander (de ander is agressief, de ander is niet te vertrouwen. Maar als je door de ogen van de ander kijkt, ben jij dat dan wel? Lukt het nog om ook met een eerlijke blik naar jezelf te kijken?)

2. Vaak is het beeld wat je van de ander hebt, een bevestiging van je eigen beeld en niet van de werkelijkheid. Neem als voorbeeld de partner die zich terugtrekt: hem/haar kan verweten worden, dat het hem/haar dus blijkbaar niets kan schelen. Terwijl deze partner juist zijn/haar best doet, om het niet verder te laten escaleren. Hetzelfde geldt voor de partner die alleen maar verwijten maakt. Deze wordt verweten de boel alleen maar op te blazen, terwijl er in dit geval juist gevochten wordt voor de relatie.
3. Schakel hulp in. Ga in relatietherapie. En was de eerste therapie niets, zet dan toch even door. Relatietherapeuten zijn getraind om te kunnen de-escaleren. Het is het echt zonde hoe mensen 10, 20, 30 jaar samen-zijn weggooien. Zoiets bouw je niet zomaar nog eens op.

Let wel: ik heb het hier niet over onveilige situaties als relaties met geweld, misbruik, ernstige verslavingen.

Geloof dat een zware crisis kan leiden tot ultieme verbinding

Mijn ervaring is, dat partners elkaar soms onnodig pijn kunnen doen. Vaak is het onbedoeld. Vaak hebben we het niet eens door. En ja, soms willen we het ook niet doorhebben. Of nemen we het risico. Soms zijn we gewoon egoïstisch. Maar nooit, is het de bedoeling geweest om iets dat zo kostbaar is als een relatie, kapot te maken.

Het moeilijkste is dat stellen er soms zelfs gewoon niet meer in geloven dat het goed kan komen. Terwijl het juist deze zwarte crises zijn, die uiteindelijk tot een ultieme verbinding kunnen leiden. Als je deze blog leest en je zit in een situatie die zo voelt: doe nog een laatste poging! Ga samen nog een keer in relatietherapie.

‘Baal je dat je niet bent gaan sporten?’
‘Ja.’
We zitten aan tafel in een klein restaurantje. ’s Middags hebben we uitgebreid gesproken. Het verlichtte niet echt. Mijn man ging niet sporten. Maar ik was niet blij. Hij ging niet sporten, omdat hij moest kiezen tussen het teleurstellen van zijn minnares of ruzie met mij. Een keuze uit twee kwaden. Welke keuze hij ook maakte, er waren alleen maar verliezers in dit spel.

Blijkbaar was ik het ergste kwaad. Toch is het uiteindelijk deze gebeurtenis geweest, die heel ingrijpend onze relatie veranderde. Toen het stof eindelijk gedaald was, kon mijn man inzien dat hij mij kon verwaarlozen. Maar ik zag ook in, dat ik met mijn eigen gedrag, dingen op de spits kon drijven. Dingen kapot kon maken. Allebei beseften we, dat we onze situatie en ons gedrag moesten veranderen, wilden we het mooie uit ons karakter halen en niet het slechtste. Dat is gelukt. Na dat moeizame eerste jaar van onze open relatie, werd het rustiger. We herkenden ons patroon, konden het veranderen, leerden beter met moeilijke situaties omgaan en we vonden elkaar sneller als het weer eens misging.

Wie herkent deze situatie? Hebben jullie soms een extreme keuze moeten maken om het patroon te doorbreken? Wat was dit dan? Ik ben heel benieuwd hoe jullie dit oplosten.

Rhea Darens
EFT-relatietherapeut